صدا، دوربین، حرکت با لحن و صدای زنان!
به گزارش سام فیلم، ایرنا نوشت: سینمای ایران طی چهار دهه گذشته شاهد حضور درخشان فیلمسازان زن در دوره های مختلف بوده است و اگر بخواهیم برآیندی کلی از عملکرد زنان در زمینه کارگردانی سینما داشته باشیم، حتما میتوان نمره قبولی برای آن در نظر گرفت.
جشنواره بین المللی فیلم «حوا» یکی از رویدادهای موضوعی است که اخیرا به تقویم رویدادهای موضوعی سینمای ایران افزوده شده؛ رویدادی که هدف گذاری اصلی آن تمرکز بر تشکیل اتحادیه مشترکی از فیلمسازانی است که مقام زن و جایگاه خانواده، مبحث محوری آثارشان است.
در رابطه با «تصویر زنان» در سینمای ایران طی دهه های مختلف گزارش ها و مقالات گوناگونی نوشته شده است و در این گزارش می خواهیم نگاهی کوتاه به «جایگاه زنان» در فضای سینمای ایران و فرایند فیلمسازی در آن داشته باشیم. در بین صنوف مختلف سینمایی که زنان در آنها حضوری تأثیرگذار داشته اند، «زنان کارگردان» را میتوان در زمره موفق ترین ها قرار داد.
نگاه اول؛ چرا فیلمساز زن مهم است؟
در یک نگاه کلان و اصولی، طبیعتا وقتی صحبت از فن کارگردانی و هنر فیلمسازی می شود، جنسیت را نمی توان در آن دخیل دانست و درست اینست که در رویکرد حرفه ای تفاوتی میان فیلمسازان زن و مرد قائل نباشیم. کمااینکه در حوزه های دیگر هنری هم وقتی پای ارزیابی شاخصهای هنری به میان می آید، تفکیک از منظر جنسیت خالق آن اثر خطاست.
از این منظر بازخوانی کارنامه سینماگران زن، بیشتر جنبه ژورنالیستی دارد و این گونه نیست که زن بودن فی نفسه ارزش افزوده ای برای این فیلمسازان قلمداد شود.
در عین حال آن چه به صورت ویژه تر در کارنامه هنرمندان زن و در اینجا کارگردانان زن می تواند مورد توجه قرار گیرد، سهم و تاثیر «نگاه زنانه» در آثارشان است.
نگاه دوم؛ کدام فیلمسازان زن پیش تازند؟
یکی از خصوصیت های سینمای ایران که در قیاس با دیگر کشورهای دارای صنعت سینما می تواند به صورت ویژه موردتوجه قرار بگیرد، آمار بالای فیلمسازان زن در آن است. اگر بخواهیم نسبتی میان تعداد کارگردانان زن در قیاس با تعداد کارگردانان مرد در سینمای کشورهای مختلف بخصوص کشورهای صاحب نامی چون آمریکا و هند تعریف نماییم، سینمای ایران با فاصله ای معنادار می تواند مدعی پیش تازی در این میدان باشد.
شهلا ریاحی بازیگر فقید سینمای ایران تنها یک تجربه کارگردانی در کارنامه حرفه ای خود داشت که همان سبب شد تا عنوان نخستین کارگردان زن تاریخ سینمای ایران را به نام خود ثبت کند.
در سالهای قبل از انقلاب زنان فیلمساز حضور چندان ویژه ای در میدان تولید نداشتند اما در دهه ۶۰ بعنوان دهه احیای سینمای ایران در سالهای بعد از پیروزی انقلاب این مرضیه برومند بود که در حوزه ساخت فیلمهای کودک و نوجوان، در کنار کارهای تلویزیون، در سینما هم حضوری موثر را رقم زد. در همین دهه پوران درخشنده و رخشان بنی اعتماد هم با فیلمهای شاخص خود در حوزه سینمای اجتماعی پرچم دار ورود زنان به عرصه کارگردانی بودند.
تهمینه میلانی هم از کارگردانانی بود که در همان اواخر دهه ۶۰ وارد میدان شد و جنس خاصی از فیلمسازی زنانه را به نام خود در سینمای ایران ثبت نمود. نقشی که فریال بهزاد دیگر زن کارگردان ایرانی در حوزه سینمای کودک از آن خود کرد.
جریان ورود فیلمسازان زن به میدان تولید در سینمای ایران در دهه های بعد شتاب بیشتری گرفت و در یک نگاه کلی میتوان به چهره های شاخصی چون انسیه شاه حسینی، منیژه حکمت، پریسا بخت آور، نیکی کریمی، تینا پاکروان، آیدا پناهنده، آزیتا موگویی، مونا زندی، مرجان اشرفی زاده و... اشاره نمود که هر یک با آثاری قابل توجه، حداقل برای یک مرتبه بر کرسی کارگردانی تکیه زدند.
دراین میان چهره هایی همچون نرگس آبیار و یا منیر قیدی هم بوده اند که توانستند با آثار خود هم تراز با سینماگران مرد، در عرصه تولید فیلم هایی بیگ پروداکشن قدرت نمایی کنند و اتفاقا نمره قبولی هم بگیرند.
منیر قیدی کارگردان فیلم سینمایی «سرهنگ ثریا»
حقیقت اینست که سینمای ایران طی چهار دهه گذشته شاهد حضور درخشان فیلمسازان زن در دوره های مختلف بوده است و اگر بخواهیم برآیندی کلی از عملکرد زنان در زمینه کارگردانی سینما داشته باشیم، حتما میتوان نمره قبولی برای آن در نظر گرفت.
با این همه اما نکته مهم اینست که اگر بخواهیم لیستی از فیلم هایی با نگاه زنانه داشته باشیم که بخشی از «دنیای زنان» در آن بازنمایی شده باشد، کمتر میتوان سراغ از آثار فیلمسازان زن گرفت و اتفاقا بعضی از شاخص ترین این آثار را کارگردانان مرد به سر انجام رسانده اند.
به تعبیر دیگر میتوان گفت شاید حضور زنان فیلمساز در حوزه تولید سینمای ایران حضوری قابل توجه بوده است اما این حضور متضمن بازنمایی بی واسطه جهان زنانه و نگاه زنانه در سینمای ایران نبوده است.
حتی کارگردانی چون رخشان بنی اعتماد و یا نرگس آبیار که در کارنامه خود تجربه های مهمی چون «گیلانه» و یا «شیار ۱۴۳» را با محوریت زنانی قدرتمند به تصویر درآورده اند، در اغلب فیلمهای خود دست روی سوژه ها و فضاهای داستانی ای گذاشته اند که الزاما متأثر از دنیای زنان و دغدغه های زنانه نبوده است.
این البته به معنای انتقاد از عملکرد سینماگران زن و یا نقص در کارنامه آنها نیست بلکه میتوان آنرا در چارچوب یک حسرت مطرح کرد؛ حسرتی که برگزاری رویدادهایی از جنس جشنواره بین المللی فیلم «حوا» می تواند فرصتی برای توجه ویژه تر و یا شاید حتی جبران آن در آینده باشد.
اولین جشنواره بین المللی فیلم حوا به همت بنیاد بین المللی گوهرشاد ۱۶ تا ۲۳ تیر ۱۴۰۲ برگزار می شود.
۵۷۵۷
منبع: سام فیلم
این مطلب سام فیلم را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب