چالش های عکاسی فیلم تکنولوژی جایگزین خلاقیت نشود
سام فیلم: به گزارش سام فیلم، یک عکاس سینما با اشاره به اینکه محدودیت ها نباید مانع بروز خلاقیت شوند، عنوان نمود ابزارها مهم هستند اما چشم و ذهن خلاق، مهم تر از آنها است.
خبرگزاری مهر -گروه هنر-آزاده فضلی؛ «عکاسی فیلم» بعنوان یکی از ابعاد مهم در روایت سینمایی، نقش حائز اهمیتی دارد. این شیوه عکاسی نه تنها تصاویر زیبایی از صحنه ها و بازیگران در زمان تولید فیلم ثبت می کند، بلکه در شکل دهی اثر هنری و درک عمیق تر داستان هم نقش دارد. عکاسان فیلم می توانند از راه انتخاب زاویه ها و کادرهای مناسب، داستان فیلم را به روشی بصری روایت کنند که مکمل داستان عرضه شده در فیلم باشد. عکاسی فیلم همینطور می تواند ثبت کننده لحظات تاریخی و فرهنگی سینما باشد. در واقع این حرفه یک ابزار قدرتمند در دست کارگردانان، عکاسان و تولیدکنندگان سینماست که به تداوم و تقویت روایت سینمایی کمک می نماید.
«ایران انتظام» یکی از عکاسان سینما است که با سال ها تجربه در صنعت فیلم، توانسته است در جشنواره های معتبر حضور داشته باشد و نگاه عکاسانه خویش را با زبان سینما پیوند بزند. عکاسی فیلمهای سینمایی چون «رها»، «شوهر ستاره»، «تابو»، «انتهای خیابان چهل ویکم» و سریال تاریخی «جلال الدین» بخشی از فعالیت او در زمینه عکاسی فیلم و سینماست. به بهانه اکران فیلم سینمایی «رها» با انتظام گفتگویی در رابطه با تاثیر عکاسی فیلم بر روایت، روشهای فنی تخصصی و جایگاه این هنر در سینمای امروز داشتیم که مشروح آنرا در ادامه می خوانید.
* خانم انتظام از آنجاییکه عکاسی فیلم یکی از ابعاد مهم در روایت سینمایی است و نقش حائز اهمیتی دارد، به عقیده شما، عکاسی فیلم چه جایگاهی در روایت سینمایی دارد؟
سینما ذاتاً یک مدیوم بصری است و عکاسی فیلم یکی از اساسی ترین ابزارهای آن در انتقال حس و معناست. راجر دیکینز می گوید: «هر قاب، داستان خودش را دارد». من هم بر این باورم که یک عکس فیلم خوب نه تنها یک لحظه را ثبت می کند، بلکه می تواند روح یک صحنه را بازتاب دهد. برای من، عکاسی فیلم فراتر از مستندسازی روند تولید است، در واقع عکاس فیلم عنصری است که به درک عمیق تر فیلم کمک می نماید. بعنوان مثال در پروژه ای روی یک صحنه کلیدی کار می کردم که با تمرکز روی شخصیت پردازی، از نور، سایه ها و المان های تصویری استفاده کردم تا حالت روانی شخصیت داستان را نمایان کنم. این همان جایی است که عکاسی، هم راستا با فیلمبرداری، به روایت قدرت می بخشد. این هنر، بخشی جدایی ناپذیر از روایت سینمایی است. یک عکس قدرتمند می تواند حس و مفهوم یک فیلم را حتی بدون دیدن آن منتقل کند. به قول استنلی کوبریک، «اگر بتوانید فیلمی را در یک قاب خلاصه کنید، یعنی آن فیلم تصویر درستی از دنیای خودش ارایه داده است». عکاسی فیلم، مانند یک ترجمان بصری برای داستان است.
گاهی یک تصویر از فیلم می تواند بیشتر از صدها کلمه در مورد آن بگوید. عکاسی فیلم نه تنها یک هنر بصری است، بلکه نقش کلیدی در انتقال احساسات، لحن و جوهره فیلم دارد. یک قاب خوب می تواند بدون احتیاج به دیالوگ، داستان را تعریف کند. عکاسی فیلم، به شکلی زبان غیرکلامی سینماست که در کنار نورپردازی، میزانسن و حرکت دوربین، به بیان مفاهیم عمیق کمک می نماید. به همین دلیل، یک عکس خوب می تواند مخاطب را حتی قبل از تماشای فیلم، درگیر جهان آن کند.
* در مقام یک عکاس فیلم، نقش این هنر را در سینما چگونه تعریف می کنید؟
در حقیقت، این هنر، روایت فیلم را در یک قاب منجمد اما زنده منعکس می کند. وقتی در رابطه با تاثیر عکاسی فیلم صحبت می نماییم، باید به این نکته توجه داشته باشیم که یک تصویر قوی می تواند روح یک فیلم را درک کرده و آنرا به مخاطب منتقل کند. به قول راجر دیکینز یکی از بزرگ ترین فیلمبرداران سینما، «نور و سایه، قصه گوی اصلی هر صحنه اند». در عکاسی فیلم نیز، ما با نور، ترکیب بندی و لحظات، همان داستان را در یک فریم روایت می نماییم.
* چه تفاوتی میان عکاسی فیلم و سایر شاخه های عکاسی که آنها هم روایتگر لحظاتی ناب می شوند، وجود دارد؟
عکاسی فیلم ماهیتی دوسویه دارد؛ از یک سو، به لحاظ تکنیکی باید در خدمت فیلم باشد و از طرف دیگر، باید هویتی مستقل بعنوان یک اثر هنری داشته باشد. در مقایسه با عکاسی تبلیغاتی یا مستند، عکاسی فیلم مقید به زبان بصری اثر و محدودیت های صحنه پردازی، نورپردازی و حرکت شخصیت ها است. در این شاخه، یک عکاس باید مانند یک فیلمبردار دوم عمل کند بدون ایجاد مزاحمت برای روند تولید، باید لحظه ای را شکار کند که علاوه بر جذابیت بصری، جوهره احساسی فیلم را منتقل کند. بعنوان مثال در آثار استنلی کوبریک، عکاسی فیلم بازتابی از دقت وسواس گونه وی در ترکیب بندی و چیدمان قاب هاست. هر عکس از فیلمهای او گویی خود یک نقاشی است که در عین ایستایی، حرکت را تداعی می کند.
یک تصویر از فیلم اگر به درستی انتخاب شود، نه تنها بعنوان یک ابزار تبلیغاتی، بلکه بعنوان یک بخش جدایی ناپذیر از تجربه سینمایی عمل می کند
* عکاسی فیلم چگونه بر درک مخاطب از اثر تاثیر می گذارد؟
یک عکس فیلم قدرتمند می تواند بعنوان اولین دریچه ورود مخاطب به دنیای فیلم عمل کند. این تصویر گاهی حتی پیش از تماشای خود فیلم، تاثیر احساسی و زیبایی شناختی بر بیننده می گذارد. به همین دلیل، کارگردانان و استودیوهای فیلمسازی بزرگ دنیا اهمیت ویژه ای برای انتخاب عکاس فیلم قائل هستند. یک تصویر از فیلم اگر به درستی انتخاب شود، نه تنها بعنوان یک ابزار تبلیغاتی، بلکه بعنوان یک بخش جدایی ناپذیر از تجربه سینمایی عمل می کند.
* ترکیب عکاسی هنری با عکاسی فیلم چه تأثیری بر کیفیت، موفقیت و تاثیرگذاری یک اثر دارد؟
ترکیب این ۲ حوزه سبب خلق تصاویری می شود که علاوه بر داشتن ارزش روایی، واجد ارزش هنری مستقل هم هستند. در سینمای مدرن، برخی فیلمسازان از عکاسان برجسته هنرهای تجسمی برای ثبت لحظات ویژه استفاده می نمایند تا حس بصری منحصربه فردی به اثر خود ببخشند.
نمونه بارز این تلفیق را میتوان در همکاریهای وس اندرسون و عکاسان برجسته مشاهده کرد، جایی که هر قاب فیلم همچون یک تابلوی نقاشی است. در واقع، اگر عکاس فیلم نگاه هنری عمیقی داشته باشد، می تواند با بهره گیری از اصولی مانند نسبت طلایی، تقارن، نورپردازی و بافت، تصاویری خلق کند که در حافظه بصری مخاطب حک شوند. نگاه من به عکاسی فیلم، تلفیقی از رویکرد هنری و تکنیکی است که بر پایه سال ها تجربه و شناخت سینما شکل گرفته است. توانسته ام از زیبایی شناسی اروپایی و سینمای شاعرانه تاثیر بگیرم و آنرا با نیازهای سینمای مدرن ترکیب کنم. این شیوه پلی است بین روایتهای تصویری جهانی و جریان های سینمایی این کشور. از طرفی، تجربه که در داوری آثار سینمایی داشتم، به من دیدگاهی تحلیلی داده است که می تواند در بررسی آثار سینمایی بشکل دقیق تری کمک نماید.
نگاه من به عکاسی فیلم، تلفیقی از رویکرد هنری و تکنیکی است که بر پایه سال ها تجربه و شناخت سینما شکل گرفته است معتقدم داشتن نگاه منحصربه فرد، به شکل دهی تصاویر سینمایی نوآورانه کمک می نماید. وقتی عکاسی فیلم به اصول زیبایی شناسی عکاسی هنری متعهد باشد، خروجی آن صرفا مستندنگاری یک فیلم نیست، بلکه تبدیل به یک اثر هنری مستقل می شود. مانند عکس جاودانه از «اینک آخرالزمان»، نه تنها لحظه ای از فیلم را ثبت کرده، بلکه به تنهایی حامل بار احساسی و فلسفی فیلم هم بوده است. ترکیب این ۲ حوزه سبب ایجاد تصاویری می شود که نه تنها به تبلیغ فیلم کمک می کنند، بلکه خود بعنوان یک اثر مستقل، ماندگار خواهند شد. به این علت است که بعضی از کارگردانان بزرگ، مانند اینگمار برگمان و تارکوفسکی، بشدت به تصاویر فیلم هایشان توجه داشتند و در انتخاب عکاس فیلم وسواس زیادی به خرج می دادند.
* آیا در پروژه ای خاص تجربه ای داشته اید که تصاویر فیلم تاثیر مستقیم بر موفقیت آن گذاشته باشد؟
بله، در یکی از پروژه هایی که روی آن کار می کردم، تصویری که از یک صحنه کلیدی فیلم ثبت کرده بودم، در جشنواره ای معتبر بعنوان تصویر اصلی فیلم برگزیده شد. این تصویر، با ترکیب نور و سایه، فضای فیلم را به صورت کامل به تصویر می کشید و خیلی از منتقدان، قبل از دیدن فیلم، در رابطه با حال و هوای آن صحبت می کردند. همین تصویر، سبب جلب توجه به فیلم و در نهایت، افزایش فروش آن شد. وقتی عکاسی فیلم به اصول عکاسی هنری وفادار باشد، خروجی آن نه تنها ثبت یک صحنه، بلکه خلق یک تصویر مستقل از لحاظ زیبایی شناسی خواهد بود. خیلی از تصاویر به یادماندنی تاریخ سینما، فراتر از یک قاب معمولی فیلم هستند و در ناخودآگاه مخاطب ثبت می شوند. از آنجاکه تصاویر فیلم در کمپین های تبلیغاتی، جشنواره ها و رسانه ها مورد استفاده قرار می گیرند، اگر تلفیقی از هنر و تکنیک را در خود داشته باشند، تأثیرگذاری آنها چند برابر می شود.
* شما در جشن خانه سینما، بعنوان داور حضور داشته اید. این تجربه چه تأثیری بر نگاه شما به عکاسی فیلم گذاشته است؟
داوری در جشن خانه سینما به من فرصتی داد تا آثار متنوعی از فیلمسازان را ببینم و با شیوه های مختلف روایت بصری آشنا شوم. در این فرآیند، متوجه شدم که بهترین تصاویر فیلم آنهایی هستند که نه تنها از نظر فنی بی نقص هستند، بلکه توانایی انتقال حس و حال اثر را هم دارند. عکاس فیلم موفق باید بتواند بدون احتیاج به توضیح، حسی از فیلم را به بیننده القا کند. به همین دلیل، داوری حساسیت من را نسبت به انتخاب لحظات و ترکیب بندی ها افزایش داده است. همینطور حضور در داوری جشنواره ها سبب می شود نگاه نقادانه تری به عکاسی فیلم داشته باشم. در یک جشنواره، بعنوان داور، شاید ابتدا تصاویر فیلم را ببینید و بعد به داوری آثار فیلمسازان بپردازید. تصاویر فیلمها نه تنها از نظر فنی، بلکه از لحاظ احساسی، روایی و تبلیغات روی مخاطب تأثیر می گذارد. این که یک عکس چطور می تواند یک فیلم را نمایندگی کند و چه میزان از هویت بصری فیلم را منتقل می کند، موضوعی کلیدی است. این تجربه نشان داد که بعضی از فیلمها با وجود کیفیت بالای هنری، به سبب ضعف در تصاویر فیلم، در جلب توجه جشنواره ها و مخاطبان ناکام می مانند. برعکس، گاهی یک عکس قوی می تواند برای فیلمی سکوی پرتاب باشد. این تاثیر، چیزی است که در صنعت سینمای دنیا بشدت به آن توجه می شود.
تجربه نشان داده که بعضی از فیلمها با وجود کیفیت بالای هنری، به سبب ضعف در تصاویر فیلم، در جلب توجه جشنواره ها و مخاطبان ناکام می مانند * باتوجه به فعالیتهای بین المللی شما، چه ارزش منحصربه فردی برای صنعت سینما در زمینه بین المللی می توانید داشته باشید؟
توانایی درک و تلفیق سبک های بصری مختلف، از سینمای رئالیستی گرفته تا سینمای فرمالیستی، به عکاس این امکان را می دهد که تصاویری خلق کند که نه تنها بازتابی از زیبایی شناسی فیلم هستند، بلکه به شکلی امضای بصری خود هنرمند را هم دارند و در صنعت سینما هم به گسترش دامنه بصری آثار سینمایی کمک نماید و نگاه جدیدی به شیوه های روایت تصویری عرضه نماید.
* شما بعنوان عضو هیأت مدیره انجمن عکاسان خانه سینمای ایران، چه سفارش ای به عکاسان جوانی دارید که مشتاق ورود به عرصه عکاسی فیلم هستند یا قصد دارند برای عضویت در این انجمن اقدام کنند؟
عکاسی فیلم بیشتر از آن که وابسته به تجهیزات و تکنیک باشد، نیازمند حس مشاهده گری عمیق و درک سینمایی قوی است. سفارش می کنم که به جای تمرکز صرف بر دوربین و لنز، به مطالعه سینما، تاریخ هنر، شناخت رنگ، نورپردازی و نقاشی های کلاسیک بپردازند. بهترین عکاسان فیلم، آنهایی هستند که همچون یک کارگردان می اندیشند و همچون یک نقاش می بینند. یک عکس فیلم باید قصه بگوید. اگر کسی بتواند با دیدن عکس شما، حس و حال یک فیلم را درک کند، یعنی شما موفق شده اید و در نهایت، هیچگاه نباید اجازه داد که تکنولوژی، جایگزین خلاقیت شود. ابزارها مهم هستند، اما چشم و ذهن خلاق، مهم تر از آنهاست. مهم تر از همه، هیچگاه نگذارید محدودیت ها خلاقیت شما را تحت تأثیر قرار دهد. عکاسی فیلم، برخلاف تصور رایج، صرفا ثبت تصاویر زیبا یا پشت صحنه نیست؛ بلکه نوعی روایت گری بصری است که نیازمند درک عمیق از زبان سینما، فیلم نامه، میزانسن و لحظه پردازی است. به عکاسان جوانی که قصد ورود به این حوزه را دارند یا برای عضویت در انجمن اقدام می کنند، سفارش می کنم ابتدا بینشی روشن نسبت به نقش عکاسی در ساختار روایی فیلم به دست آورند و تلاش کنند در آثارشان این نگاه مشهود باشد. انجمن عکاسان خانه سینما نهادی تخصصی است که عضویت در آن، نه صرفا یک اعتبار، بلکه مسئولیتی در برابر حفظ کیفیت حرفه ای و اخلاقی این رشته است. کسانیکه برای عضویت اقدام می کنند، باید بتوانند در کنار سابقه حرفه ای، نوعی امضای شخصی در نگاه و زبان بصری خود داشته باشند. نگاه خویش را گسترش دهند و مرز میان عکاسی هنری و عکاسی فیلم را درک و تجربه کنند. این ناحیه مرزی، همان جاست که آثار شاخص متولد می شوند.
هرگز اجازه ندهند که تکنولوژی، جایگزین خلاقیت شود. ابزارها مهم هستند، اما چشم و ذهن خلاق، مهم تر از آن هاست. مهم تر از همه، هیچگاه نگذارید محدودیت ها خلاقیت شما را تحت تأثیر قرار دهد * چه تکنیک هایی را برای تقویت روایت در عکاسی فیلم استفاده می کنید؟
یکی از روشهای فنی مهم، کنترل ترکیب بندی و نورپردازی سینمایی است. نور، یکی از اساسی ترین ابزارهای بیان در سینما و عکاسی است. در فیلمهای نئونوآر، نورپردازی کنتراست بالا شخصیت را در هاله ای از رمز و راز فرو می برد، در حالیکه در فیلمهای مستقل درام، نور طبیعی می تواند حسی از واقع گرایی بوجود آورد. همچنین، زاویه دوربین و انتخاب لنز در تأثیرگذاری عکس بسیار اهمیت دارد. من همیشه تلاش می کنم لنز را مطابق با حس صحنه انتخاب کنم؛ لنزهای واید برای ایجاد حس انزوا و لنزهای تله برای تاکید بر عواطف شخصیت ها.
* چه خصوصیت هایی یک عکاس فیلم خوب را از سایر عکاسان متمایز می کند؟
یک عکاس فیلم باید نگاه سینمایی داشته باشد. شناخت نور، میزانسن، ترکیب بندی و حرکت، جزو اصول اساسی این حرفه هستند اما چیزی که تفاوت ایجاد می کند، درک لحظه سینمایی است. لحظه ای که همه چیز در هماهنگی کامل قرار می گیرد - نور، بازی بازیگر، کادربندی، احساسات صحنه - و اگر آن لحظه را از دست بدهید، دیگر تکرار نمی گردد. اما تفاوت در اینجاست که یک عکاس خیابانی امکان دارد ساعت ها برای شکار لحظه منتظر بماند، درحالی که یک عکاس فیلم باید در همان ثانیه طلایی، دکمه شاتر را فشار دهد.
عکس فیلم، اگر به درستی طراحی و انتخاب شود، نه تنها به دیده شدن اثر کمک می نماید، بلکه می تواند به شکلی پیش نمایش احساسی و زیبایی شناسانه از فیلم باشد
* در مورد تاثیر تصاویر فیلم در موفقیت آثار سینمایی صحبت کردید. بعنوان پرسش پایانی، آیا نمونه ای از این تاثیر را تجربه کرده اید؟
بله، در یکی از پروژه هایی که روی آن کار می کردم، مجموعه تصاویر فیلم توانستند به خوبی فضای دراماتیک و حال و هوای روایت را منتقل کنند و این موضوع نقش برجسته ی در شکل دهی نگاه اولیه به فیلم داشت. عکس ها در طراحی اقلام تبلیغاتی فیلم استفاده شد و آن قدر واکنش برانگیز بود که حتی قبل از نمایش عمومی، توجه خیلی از منتقدان و مخاطبان بین المللی را جلب کرد. عکس فیلم، اگر به درستی طراحی و انتخاب شود، نه تنها به دیده شدن اثر کمک می نماید، بلکه می تواند به شکلی پیش نمایش احساسی و زیبایی شناسانه از فیلم باشد. در جشنواره های جهانی، بارها دیده ام که تصاویر قوی در کاتالوگ ها، پلت فرم های تبلیغاتی یا پوشش رسانه ای، نخستین نقطه تماس بین فیلم و مخاطبان خارجی هستند. در چنین موقعیت هایی، یک عکس تاثیر گذار می تواند توجه فستیوال، پخش کننده یا رسانه ای معتبر را به فیلم جلب نماید و حتی به تقویت مسیر بین المللی آن کمک نماید. از این منظر، عکس فیلم صرفا یک ابزار تبلیغاتی نیست، بلکه بخشی جدایی ناپذیر از استراتژی عرضه و موفقیت یک اثر در فضای رقابتی سینماست.
با این حال، هنوز در بخشی از تولیدات سینمایی، نگاه به عکس فیلم در حد یک وظیفه فرعی یا صرفا مستندسازی پشت صحنه باقیمانده است. در پروژه هایی که تهیه کننده از علم، سواد و شعور بصری، آینده نگری حرفه ای و درک عمیقی از جایگاه تصویر در استراتژی عرضه برخوردار است، انتخاب عکاس فیلم با حساسیت و دقتی مشابه انتخاب مدیر فیلمبرداری یا طراح صحنه انجام می گیرد. در این گونه پروژه ها، عکاس نه یک ناظر حاشیه ای، بلکه عضوی خلاق و هم سو با هویت بصری فیلم است که از مرحله پیش تولید با زبان فیلم نامه و نگاه کارگردان آشنا می شود. بی توجهی به عکاسی فیلم، گاهی به سبب محدودیت بودجه یا فشار زمان توجیه می شود اما تجربه نشان داده است که هر جا تیم تولید، عکاس را به درستی در جایگاه خلاقش قرار داده، خروجی نه تنها در چارچوب چند تصویر تبلیغاتی، بلکه در تثبیت جایگاه فیلم در جشنواره ها، رسانه ها و پلت فرم های بین المللی کاملا مشهود بوده است. در واقع، اهمیت دادن به عکاسی فیلم، نشانه ای از درک عمیق نسبت به روایت تصویری و نوعی سرمایه گذاری هوشمندانه و بلند مدت بر آینده حرفه ای اثر است.
منبع: samfilm.ir
این مطلب سام فیلم را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
کامنتهای بینندگان سام فیلم در مورد این مطلب