هشداری که ناصر تقوایی داد
به گزارش سام فیلم، ناصر تقوایی ۲۰ سال قبل بزرگ ترین مشکل آن روز جامعه را دوچهرگی مردم می دانست و با اشاره به فیلم «کاغذ بی خط» اظهار داشته بود: مردمی که در خیابان می بینید هیچ شباهتی به آن مردمی که در خانه هایشان هستند ندارند و این دوگانگی خطر بالقوه ای برای جامعه ماست.
به گزارش سام فیلم به نقل از ایسنا، ناصر تقوایی که ۱۹ تیرماه ۸۲ ساله می شود، خودش را این طور معرفی کرده است: «در تابستان سال ۱۳۲۰ خورشیدی، در گرمای جنگ جهانگیر دوم، در قلب جنگلی از نخل های ستبر سبز، در یک روستای عرب نشین زاده شدم. در کودکی یک سیاح حرفه ای بودم و همراه پدر به دوردست ترین بندرهای دریای جنوب سفر کردم و هر کلاس ابتدایی را در شهری و ده کوره ای خواندم و هفت سال بعد که به زادگاه خودم برگشتم در عالم خیال یک سندباد نوجوان بودم. در مدرسه به ادبیات علاقه داشتم، اما ریاضی خواندم. در جوانی داستان کوتاه می نوشتم و فریفته شیوه های نو بودم، اما باز نمی دانم چه شد که از سینما سر درآوردم.»
در رابطه با ناصر تقوایی که بیشتر از ۲۰ سال است فیلمی نساخته و نزدیک یک دهه است که در محافل رسمی هنری و سینمایی هم حضوری نداشته و صحبتی نکرده، برخی اطلاعات نادرست وجود دارد همچون تاریخ تولد و هم سوابق تحصیلی اش که بارها به آن اشاره کرده بود.
او که همیشه تاکید داشته هیچگاه به کار فرهنگی بعنوان شغل نگاه نکرده، در جایی گفته است: من اصلا دانشگاه نرفته ام در حالیکه خیلی ها فکر می کنند فارغ التحصیل رشته ادبیات و زبان فارسی از دانشگاه تهران هستم. من دیپلم ریاضی دارم و معدلم هم حدود ۱۰ بوده است. رشته ریاضی را هم از این جهت انتخاب کردم چون ریاضیاتم ضعیف بود، می خواستم پایه ریاضی ام قوی شود.»
تقوایی در رابطه با نحوه ورودش به سینما گفته است: «از کودکی عاشق ادبیات بودم و نخستین داستانم را در سن ۱۰ سالگی نوشتم. کارم را با داستان کوتاه شروع کردم. خوشبختانه دوستانی مثل تقی زاده و صفریان داشتم که مترجم های خوبی بودند و این جزو شانس های زندگی من است اما در ادامه به سمت سینما کشیده شدم. بچه آبادان بودم و در آبادان دو دسته فیلم به نمایش در می آمد؛ نخست فیلم هایی که از تهران به شهرستان ها می آمد و در سینماهای عادی نمایش داده می شد، دوم فیلم هایی که در سینمای شرکت نفت پخش می شد. شرکت نفت چند سالن سینمای درجه یک داشت. پدر من شرکت نفتی نبود ولی برای رفتن به این سینماها یا کارت سینما را جعل یا از راه دوستانی که شرکت نفتی بودند کارت تهیه می کردیم. فیلم هایی که در این سینماها به نمایش درمی آمد به علت پرسنل غیرایرانی در شرکت نفت، به زبان اصلی بود و چون زبان انگلیسی نمی دانستم به ناچار توجه زیادی به تصویر داشتم. از کودکی شیفته سینما شدم و می دانستم روزی بالاخره در این سینما خواهم بود. این مسیر را بدون زور زدن برای خودم هموار کردم. می خواهم به نوجوانان و جوانان بگویم به هر حرفه ای علاقه دارند، برای موفقیت نه احتیاج به دوندگی زیاد و نه حرص خوردن دارند. اعتماد به نفس خویش را از دست ندهید، بلکه جست وجو کنید و راه ورود به آن کار را پیدا کنید. هیچ دستی از غیب شما را وارد حرفه مورد علاقه تان نمی کند؛ خودتان باید آنرا پیدا کنید. هر چیزی برای ورود، دروازه ای دارد و بن بست را نمی پذیرم. اتفاقا در جامعه ما نسبت به جاهای دیگر دنیا، راه ورود به سینما و تئاتر چندان بسته نیست. فضاها و مشاغل زیادی هم در این حوزه وجود دارد که میتوان به آنها وارد شد.»
همزمان با فرارسیدن سالروز تولد این کارگردان صاحب نام سینما که از فیلمسازان موج نو سینمای ایران شناخته می شود، برخی اظهاراتش در برنامه ها و رویدادهای مختلف بازخوانی می شوند تا در این سالهای سکوت تقوایی یادآوری شوند.
پنجم دیماه سال ۱۳۹۵ برنامه نمایشنامه خوانی «شب هزارویکم» نوشته بهرام بیضایی حدودا آخرین حضور ناصر تقوایی در یک محفل رسمی است که به سالن کنفرانس تئاترشهر آمد.
* نسل ما و افرادی مثل من، کیمیایی، مهرجویی و حاتمی ناگهان پیدا نشدیم. هر کسی کار خود و راه خویش را پیدا کرد و شاید سازمان های دولتی اینروزها باید این نقش را ایفا کنند تا راه را برای استعدادها باز کنند. ما در سال هایی به تولید بالای ۱۰۰ فیلم رسیدیم و وقتی تعداد سازنده زیاد می شود تعدادی هنرمند شاخص هم معرفی می شود، اما ببینید یکی مثل بهرام بیضایی یا فرهادی بعد از سال ها پیدا شدند. دقت کنید که مابین نسل بیضایی و فرهادی چقدر فاصله است.
سال ۱۳۹۳ در یک نشست سینمایی
* تابحال سانسور، سانسور مضمونی بوده اما امروز دیگر صحبت از مضمون نیست و کاری با آن ندارند. بلکه با واژگان کار دارند و می گویند فلان واژه را استفاده نکنید. حتی شنیده ام با دیوان اشعار بزرگان ما به خاطر استفاده از کلامتی مانند «می» مشکل دارند. همین سبب شده است که در سالهای اخیر حدودا هیچ چیز باارزشی از زیر دست سانسورچی های ما عبور نکند. به نظرم شاید این کار شکل ناشیانه ای داشته باشد اما آنرا بشدت فکر شده و اندیشمندانه می دانم. اگر این روند بخواهد ادامه دار باشد، ادبیات به سرنوشتی بدتر از سینما گرفتار می شود. آن هم سینمایی که به شکلی دارد به دوران فیلم فارسی منتهی در پوشش اخلاقی بازمی گردد.
* در دو مقطع در کشور ما یک بیماری بوجود آمد که مدام نام ها را عوض می کردیم. همه جای دنیا وقتی روی چیزی اسمی می گذارند، بقیه دنیا آنرا به همان اسم صدا می زنند. چطور است که تلویزیون را بعنوان یک واژه خارجی قبول کردیم اما می آییم و هلی کوپتر را می گذاریم چرخ بال؟ هلی کوپتر چرخ دارد؟ بال دارد؟ آن هواپیما و پرنده است که بال دارد نه هلی کوپتر و آن چیزی که آقایان مدنظرشان است ملخک است. مدام سر خودمان را به چیزهایی گرم می نماییم که دور باطل است اما در مقابل با سانسور واژه ها در جهت نابودی زبان فارسی گام برمی داریم. سانسور همیشه اخلاق را دستاویز قرار می دهد و به این بهانه هر دخل و تصرفی در آب و رنگ زبان خودمان انجام می دهیم.
سال ۱۳۹۳: اختتامیه جشنواره سینما حقیقت در آبادان
* بعد از جنگ تحمیلی هشت ساله در مقطعی به آبادان آمدم. در نخستین مشاهده حجم ویرانی حیرت آور بود که بر اثر یک جنگ مدرن با ابزار مدرن اتفاق افتاده بود. در کوچه پس کوچه های آبادان قدم می زدم، پس از سال ها آمده بودم. بسیاری از دوستانم شهید یا مجروح شدند. این اتفاقات و شرایطی که می دیدم برایم دردناک بود.
* دیوار پالایشگاه آبادان که قبل از جنگ مانع می شد تا داخل آنرا ببینیم، بعد از جنگ آنقدر بر اثر برخورد گلوله سوراخ شده بود که به سادگی می توانستیم داخل پالایشگاه را ببینیم. شاید در هر متر مربع هزار گلوله خورده بود و این برای من حیرت آور بود. تصمیم گرفتم با این دیوار کار مهمی انجام بدهم تا خاطره جنگ و شهدای آن حفظ شود. به نظرم یک واقعه غریب بود. معمولاً در حوادث بزرگی همچون جنگ چیزهایی را بعنوان یادبود نگهداری می کنند و فکر می کنم آن دیوار با هزار گلوله ای که در هر متر مربع آن خورده بود می توانست بعنوان یادبود نگهداری شود اما متاسفانه در سالهای اخیر آن به یک دیوار آجری تبدیل گشته است.
سال ۱۳۹۲ در یک جلسه مشورتی با فیلمسازان جوان
* من همیشه به وزارت ارشاد یک اشکال اساسی داشتم و فکر نمی کنم هیچ مدیری در دنیا پیدا شود تا بتواند این چنین وزارت خانه ای را از بالا به پایین اداره کند. وزارت ارشاد تلفیقی از ۱۰ وزارت خانه مختلف است؛ مطبوعات، سینما و تئاتر هر کدام خودشان یک وزارت خانه می خواهند، این کدام مدیر عالم و آگاهی است که بتواند این همه تخصص داشته باشد، ما از یک وزارت خانه انتظار عبث و غیرمنطقی داریم که بتواند همه این خدمات را به ما بدهد و در حد کفایت هم ما را راضی کند، چونکه ما یک ملت فرهنگی هستیم، ما به یک تجدید نظر اساسی در بنیاد وزارت ارشاد نیاز داریم.
سال ۱۳۹۱ در مستر کلاس تصویر
* شاملو یکی از بزرگترین آدم های هنر ماست و من احترام زیادی برای او قائلم. هرچند روزی که به همراه آیدا سر صحنه یکی از فیلم هایم آمد، من نتوانستم به علت فیلمبرداری نزد آنها بروم و شاید این مورد آیدا را از من دلخور کرد چون شناخت کمی از من داشت اما من به خاطر کار و اهمیتی که داشت نرفتم و متاسفم این را می گویم که ایرانیان مفهوم کار را نمی دانند. ما تا وقتی این مورد را ندانیم پیشرفتی در کار نخواهیم داشت. کار چیزی است که پایان روز حاصل آنرا ببینی اما امروز می بینیم که رانندگی شغل مردم این مملکت شده و نصف مردم تهران، نصف دیگر را جابه جا می کنند. این یک بحران در جامعه ماست که نشانه بیکاری است.
* جامعه بافرهنگ یعنی یک جامعه سلیقه دار. سلیقه، فقط مد و لباس نیست بلکه روابط اجتماعی و حتی رانندگی را هم دربرمی گیرد. جامعه عقب افتاده یعنی جامعه بی سلیقه و ما حالا به یک جامعه ضد سلیقه تبدیل گشته ایم که آن هم از تولید نشدن فکر به دنبال سانسور بوجود آمده است. نمونه بارز آن شهرسازی است که میتوان آنرا با یک قرن قبل مقایسه کرد اگر به یکی از مساجد قدیمی اصفهان بروید می بینید که چه آرامشی خواهید داشت در حالیکه چنین حسی را در مساجد امروزی نمی یابید.
* تبدیل شعر به فیلم امری محال است چون میلیونها شعر در دنیا وجود دارد ولی کسی از روی آنها فیلم نساخته است. البته امکان دارد فیلمی با مفهوم شعر ساخته شده باشد ولی فیلمی که شعری را به تصویر تبدیل نموده باشد نداریم شاید هم در آینده کسی بتواند چنین کاری انجام دهد. سینما هنری است که ذهنیت را به عینیت تبدیل می کند ولی شعر برعکس است. در یک فیلم به اندازه یک زندگی می توانیم به لحظات شعرگونه برخورد نماییم ولی این که می گویند فیلم شاعرانه، حرف مُفت است.
سال ۱۳۸۴ در جمع دانشجویان دانشکده هنرهای زیبا
* در هر محیط فرهنگی که مدیرانی دلسوز فرهنگ وجود داشته باشند انجام کار مستقل متوقف نمی شود و زمانیکه در این شرایط فراهم نبود، ما در خانه نشستیم و فیلم نساختیم. شاید هم اگر حرمتی الان در جامعه داریم به همین علت است که در حد گذران زندگی هم به فیلم سازی نگاه نکردیم.
* یازده سال برای تصویب فیلم نامه «کاغذ بی خط» طول کشید. آن چه سبب مخالفت با فیلم نامه آن بود چیست؟ چون پس از ساخت حتی یک فریم هم سانسور نشد. من خودم معتقدم بیشتر با متن هایی که من می نویسم مشکل وجود دارد، وقتی فیلم می شود با آن مشکلی نیست چون فیلم یک صفحه و یک سکانس نیست بلکه تابلو نقاشی است که یک مجموعه را بازتاب می دهد. اگر هنوز فیلم اجتماعی ایجاد می شود به علت حس پنهانی است که در فیلمها وجود دارد اما متاسفانه در بعضی از آنها به استعاره تبدیل گشته است.
سال ۱۳۸۱ در یک جلسه مطبوعاتی
* علت اصلی روی آوردن من به سینما شدت ممنوعیتی بود که بر سر راه ادبیات ما قرار داشت. بهرام بیضایی هم حدودا وضعیت و شرایط مرا داشت. من وقتی اولین کتابم را که برای چاپ فرستادم در مرحله اول فقط بیست مورد به مسائل امنیتی برخورد کرد و در نتیجه از چاپ آن منصرف شدم ولی به جهت اینکه برخی از دوستان متضرر نشوند قرار شد لغت نامه ای را در کنار این کتاب چاپ کنم، در نتیجه هر آن چه را که سانسور شده بود ما به صورت غلط نامه باردیگر برگرداندیم به اصل کتاب و خیلی خوش شانس بودم که سر و کارم به زندان نکشید
* من بزرگ ترین مشکل امروز جامعه خودمان را در دوچهرگی مردمان خودمان می بینم. این حرف اصلی ”کاغذ بی خط” است. مردمی که در خیابان می بینید هیچ شباهتی به آن مردمی که در خانه هایشان هستند ندارند. این دوگانگی خطر بالقوه ای برای جامعه ماست. مردم در بیرون از خانه هایشان مردمانی هستند که حقیقت ندارند. تمامی این جریانات تابع بستر فرهنگ جامعه هستند. می گویند تقوایی از روی زندگی ایرانی فیلم نساخته است، پس این ها کجایی هستند؟ مردم ما دو نوع متفاوت زندگی دارند. همه به شکلی ماسک بر چهره دارند. این مردمی که شما در خیابان ها می بینید حقیقت ندارند. انسان تا وقتی که در خانه است و احساس آرامش می کند یک زندگی مطابق میل خودش را می کند ولی وقتی پایش را به خیابان می گذارد دیگر شباهتی با آدم توی خانه ندارد.
* دو عامل همیشه در ساخت یک فیلم یا یک اثر هنری موثر است. هیچ گاه نباید تصور کرد که فیلم فقط زمانی سیاسی است که می آید و سازمانی یا سازمان هایی را زیر سوال می برد. هر کس سلیقه ای دارد حالا یا در پرداخت فیلم یا اثر هنری اش یا در ساختار آن و یا هر چیز دیگر. همیشه برای من فضا مهم تر از داستان بوده است. این مهم می باشد که فیلمتان فضایی را عرضه بدهد. اگر ”کاغذ بی خط” را ۴۰ تا ۵۰ سال دیگر هم نمایش دهند، آن کسی که این فیلم را می بیند شاهد است که امروز چه دورانی بوده است.
منبع: samfilm.ir
این مطلب سام فیلم را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب